Jeśli nie zabijanie (w RPG) to co?

Śmierć postaci w RPG to w większość przypadków kłopot - zarówno dla gracza, jak i dla MG. Dla gracza, to oczywiste - zainwestował swój czas i zaangażowanie w tworzenie i prowadzenie postaci, a teraz wypada z gry. (Uwaga, podaję słowo-klucz: LEWAK). Ale i dla MG - ostatecznie MG również zainwestował czas i zaangażowanie w tworzenie i prowadzenie scenariusza, po to, żeby zaprezentować go graczom i wspólnie się nim bawić (skrajnym przypadkiem jest śmierć całej drużyny, bo de facto scenariusz zostaje urwany w połowie, cała zabawa okazuje się być bezsensowna, w dodatku zmarnowana zostaje ta część scenariusza, która miała zostać zrealizowana po chwili, w której nastąpiła przegrana - oczywiście, część niezaprezentowanych wątków MG będzie mógł "zrecyklować" w czasie innej sesji, ale mimo wszystko, pozostaje niesmak).
Wydaje mi się, że śmierć postaci ma sens tylko w dwóch przypadkach:
1. Gdy gracz sam się o nią prosi przez swoją głupotę. Jeśli uparcie próbuje ukraść królowi koronę z głowy, jeśli mówi do Władcy Ciemności per "Elo, zioom", jeśli samotnie szarżuje na smoka przed którym ostrzegali go zarówno BN-i, jak i reszta drużyny - w takim wypadku, czapa się należy. Za pierwszym/drugim razem może to być forma wylania kubła zimnej wody na głowę gracza, żeby miał świadomość, że nie ma zgody na pajacowanie (no chyba, że taka jest konwencja). Jeśli gracz nie pojmuje aluzji, jest to sposób na wyproszenie go z sesji.
2. Gdy śmierć ma znaczenie fabularne i zamiast hamować rozwój scenariusza, pomaga go rozwinąć. Np. w finałowej walce z Ostatecznym Złem część postaci spokojnie może zginąć - w końcu nie będą potrzebne w przyszłości. Poświęcenie w celu uratowania świata (czy osiągnięcia innego szczytnego... lub plugawego, ale równie ważnego dla postaci graczy celu) nie jest kiepskim zakończeniem. Potem, w "epilogu" MG może opisać "dziedzictwo" poległych. Ich wystawny pogrzeb, założenie zakonu rycerskiego ich imienia, takie rzeczy... a jeśli któraś z postaci weszła, w ekhem, bliższe interakcje z BN-em płci przeciwnej, również narodziny dosłownego dziedzica.
Jednakże, są to wyjątki. Na ogół postaci graczy nie warto uśmiercać, po prostu nie warto. Zdawać by się mogło, nic prostszego. Wystarczy ich nie zabijać. Naginać wyniki rzutów tak, aby zawsze wygrywali. Albo jeśli już przegrywają, niech w ostatniej chwili ratuje ich "kawaleria". Tyle, że takie rozwiązania na dłuższą metę zabijają napięcie. Jeśli walki nie można przegrać, to jaka jest satysfakcja z jej wygrania? Oczywiście, nie każdemu zależy na takiej satysfakcji. W końcu to "roleplaying games". Niektórym zależy bardziej na roleplaying, innym bardziej na game. Jedni chcą zagrać w grę pt "Czy stworzonym przez nas postaciom uda się pokonać smoka" inni pobawić się w tworzenie opowieści "O tym, jak tworzone przez nas postaci pokonują smoka". Jeśli jednak drużyna przyjmuje pierwsze podejście (tudzież podejścia pośrednie), ważną rolę odgrywa mechanika. A mechanika jest o kant pupy potłuc, jeśli stosuje się ją tylko wtedy, gdy wyniki są korzystne.
Co zatem zrobić, aby stawka przegranej była stosunkowo wysoka, ale inna niż śmierć postaci? Do głowy przychodzi mi kilka rozwiązań.

1. Przegrywające postaci umierają, ale ich gracze tworzą nowe postaci. To chyba najpopularniejsze rozwiązanie (zwłaszcza w przypadku D&D). Ale dla mnie jest trochę sztuczne, odrzucam je na starcie, to kolejny sposób na de facto zignorowanie śmierci. "Twój mag 7-poziomu Zenek zginął. Twórz nową postać. Ale żebyś nie odstawał od reszty drużyny, może być 7 poziomu". "Ok, to tworze maga 7 poziomu o imieniu Zdzisiek. Moja nowa postać podchodzi do trupa Zenka i przejmuje jego ekwipunek. Jedziemy dalej". Czasem można to rozwiązać bardziej... finezyjnie. Na przykład, gracz tworzy postać, która jest mentorem dla jakiegoś NPC-a. Gdy mentor ginie, NPC staje się jego następcą, który mści śmierć mistrza i kontynuuje jego dziedzictwa. Uczucie sztuczności jest tu nieco mniejsze, bo gracz niejako od początku prowadził też i postać NPC-a (nawet jeśli w mniej bezpośredni sposób), więc nie spada ona "z księżyca".

2. Utrata ekwipunku. Nie zawsze ma to sens, ale czasem da się wprowadzić. Np. postacie walczą z grupą rozbójników, przegrywają, zbóje zaczynają ich ograbiać... I dopiero wtedy przybywa "kawaleria". Bandyci uciekają, ale zabierają ze sobą tyle złota/drobnych przedmiotów, ile zdążyli poupychać po kieszeniach. Albo MG oznajmia "przewaga wroga jest przytłaczająca, a Zenek jest ciężko ranny, ledwo jest się w stanie ruszać. Jeśli Zenek nie ucieknie, zapewne zginie... Ale przy obecnym obciążeniu nie jest w stanie biec. Musi coś wyrzucić". Albo graczowi udaje się przetrwać "śmiertelny cios", ale jego tarcza/zbroja/miecz którym go sparował pęka. W większości sytuacji, coś da się wymyślić.

3. Śmierć... ale nie gracza. Czasem udaje się stworzyć więź między postacią gracza, a NPC. Co niekoniecznie oznacza "więzi osobistej". Równie dobrze postaci gracza może zależeć np. na wspierających drużynę postaciach z "działu zaopatrzenia". Albo ludności rodzinnej wioski. Albo nawet na osobach niedawno poznanych - dajmy na to, VIP-ie, którego bohaterowie mają ochraniać (i wobec którego zdążyli nabrać sympatii/lojalności). Nie wiem czemu niektórzy ludzie traktują tego typu praktyki, jako "złośliwość MG". Nie jest tak (tzn. nie zawsze jest tak). Gra wymaga wyzwań, wyzwania wymagają dramatycznych wydarzeń, dramatyczne wydarzenia wymagają... no cóż, dramatyzmu. Jeśli gracze kogoś bronią, to znaczy, że ten ktoś jest zagrożony. Jeśli jest zagrożony, znaczy, że może stać mu się krzywda. Realizacja tej krzywdy w razie przegranej nie jest upadlaniem graczy, robieniem im na złość, czy prymitywnym graniem na emocjach, tylko częścią gry.

4. Rany. To jest najprostszy sposób na wyciąganie "nieśmiertelnych konsekwencji" możliwy do użycia w każdej sytuacji i mój faworyt. Zamiast ciosu, który powinien być śmiertelny zgodnie z daną mechaniką, postać odnosi ciężką ranę. Rana wiąże się z określonymi niedogodnościami, jak się łatwo domyślić (rana ręki oznacza brak możliwości używania tej ręki, rana głowy spadek celności i innych aspektów związanych z koncentracją, rana nogi spowolnienie ruchu itd.), a ból powoduje wyłącznie postaci z walki, w której doszło do zranienia. Uszkodzona część ciała może być losowana (chyba, że dana mechanik przewiduje celowanie w konkretne części ciała - wówczas uszkodzona jest ta część, w którą został wycelowany cios). W łagodniejszym wariancie rana jest tymczasowa (np. złamanie ręki), w ostrzejszym - trwała (ucięcie ręki). W pierwszym przypadku rana istnieje do czasu wyleczenia (samoistnego lub przy pomocy medycyny), w drugim - teoretycznie do końca kampanii, ale w zależności od settingu mogą się pojawić środki zaradcze (np. protezy - zwykłe, steampunkowe, magiczne itd.). I znowu - nie jest to pomysł odkrywczy, kilka razy spotkałem się z ta ideą... i często reakcją na nią był komentarz "To jest zły pomysł, to odstrasza graczy od brania udziału w walkach, bo będą się bać, że coś się stanie ich postaci!". Jak wyżej - jeśli założenie jest takie, że w trakcie walki nic nie może stać się postaci, to po co przeprowadzać walkę? Niech gracze sobie wedle woli opiszą, jak to bezproblemowo rozwalają wrogów, a potem jedźmy dalej, nie ma sensu tracić czasu na rzucanie kostkami i udawanie, że wylosowane wyniki mają jakiekolwiek znaczenie. Poza tym, mi osobiście się wydaje, że rany dodają klimatu. Fajnie, gdy bohaterowie zmieniają się w miarę czasu w poznaczonych bliznami weteranów (oczywiście, nie każdemu to pasuje).

To co napiszę na koniec, będzie truizmem, ale wyartykułuję to, żeby nikt się nie czepiał (jakbym miał nadzieję, że ktoś skomentuje tę notkę, hahahaha). Jak wspomniałem wyżej, nie każdemu zależy na tym, żeby walki zawierały element wyzwania. Jego wola, jego gust, szanuję. Ta notka jest przeznaczona dla osób o innym podejściu. Przed grą warto ustalić, jakie podejście preferują gracze i MG, czy wolą, żeby walki były na serio rozgrywane, czy żeby postacie graczy były chronione niezniszczalnym plot armour. Czy może zadowala ich fikcyjne rozwiązanie z "tworzeniem nowych postaci".